Sưu tầm
THANH
NHÀN
Tản mạn tục ngữ, thành ngữ về Trâu:
Đối với người Việt Nam ta, trong 12 con giáp, Trâu là con vật gần gũi, gắn bó thân thiết với con người. Con trâu không chỉ là “đầu cơ
nghiệp” mà còn là người bạn
thân thương của nông dân Việt Nam tự bao đời nay, câu ca
“Trâu ơi ta bảo trâu này, trâu ăn no cỏ trâu cày với ta” trong ca dao Việt Nam
đã nói lên điều đó. Hình tượng con
trâu không chỉ là đề tài đầy ắp trong các giai thoại,
tục ngữ, ca dao, dân
ca trong văn hóa Việt Nam mà hàng ngày chúng
ta còn được nghe những thành ngữ quen thuộc về cuộc đời, về nhân tình thế thái
gắn với con trâu.
Đàn gảy tai trâu:
Câu thành ngữ “đàn gảy
tai trâu” nhằm ngụ ý rằng: đưa điều hay ho
tốt đẹp đến với đối tượng không có khả năng thưởng thức và cảm thụ thì cũng chỉ phí công vô ích mà thôi.
Câu thành ngữ này bắt nguồn từ câu
chuyện: “Đối ngưu đàn cầm” bên Trung Quốc. Chuyện rằng: xưa có một người tên là Công Minh Nghĩa rất tinh thông nhạc lý và chơi đàn rất hay. Một ngày nọ, ông ta đang dạo chơi thì nhìn thấy một đàn trâu gặm cỏ. Tức cảnh sinh
tình, ông đàn khúc “Thanh giác chi tao”, một
bản nhạc vô cùng cao nhã. Tiếng đàn của
Công Minh Nghĩa rất hay, nhưng
lũ trâu vẫn bình thản gặm cỏ khiến ông rất bực. Sau khi quan
sát thì ông nhận thấy không phải lũ trâu không
nghe được mà vì khả năng cảm thụ âm nhạc của chúng
rất kém.
Đời Đông Hán, có một người thông
tuệ tên là Mâu Dung sau khi dùng những triết
lý cao siêu để giảng Kinh Phật cho học trò nhưng thấy họ cứ ngơ ngác, chẳng hiểu gì. Ông liền ngửa mặt lên trời than rằng: Đúng
là
“Đối ngưu đàn cầm”, thật phí cho trí tuệ của ta. Từ đó “đàn gảy tai trâu” trở
thành một câu thành ngữ, được sử dụng rộng rãi cho đến ngày nay.
Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã:
Câu
tục ngữ có nguồn gốc Hán – Việt: Ngưu: Trâu, Mã: Ngựa, tầm: tìm. Nghĩa của nó
là: Trâu tìm trâu, Ngựa tìm ngựa. Nhằm đúc kết một kinh nghiệm trong cuộc sống,
có giá trị như là một chân lý về quan hệ giữa người với người: Người tốt sẽ tìm
đến người tốt để làm bạn thân. Cũng như vậy, kẻ xấu thường tìm gặp kẻ xấu để
kết bè kéo cánh, cùng hội cùng thuyền với nhau.
Trâu chậm uống nước đục:
Việt
Nam có thành ngữ “Trâu chậm uống nước đục”. Thành ngữ này được dùng để nói về
trường hợp người nhanh chân sẽ đạt được mục đích trước, kẻ chậm chân tất phải
thiệt thòi.
Sự
tích trên đây được chép trong Sử ký của Tư Mã Thiên. Từ câu nói “Cao tài tật
túc tiên đắc yên” (có tài cao mà nhanh chân thì được trước vậy) của Khoái
Thông, người đời sau rút ra thành ngữ
“Tiệp túc tiên đăng” (nhanh chân thì trèo lên được trước) để nói về trường hợp
một trường làm việc mau lẹ, quyết định sớm sủa, thì đạt được mục đích trước
những người khác.
Thành
ngữ này giải thích một cách nôm na như sau: Đàn trâu xuống sông uống nước, con
nào đi chậm, đến sau sẽ phải uống nước đục, vì nước sông đã bị những trâu đến
trước khuấy đục mất rồi. Câu này lấy chuyện trâu để khuyên người ta đi đâu
không nên đi chậm giờ mà lỡ việc, hay gặp phải những việc không may...